Ed Burtynsky, expositie in Huis Marseille in Amsterdam op 7 februari 2010

De eerste foto bij binnenkomst bewijst meteen de bijzondere kracht van (super)grootformaatfotografie. Een ogenschijnlijk gemakkelijke registratie van een snelheidsrace op een Amerikaanse zoutvlakte. Of eigenlijk nog niet eens de race, maar meer nog voertuigen en toeschouwers die staan te wachten in afwachting van de race.

Wat een detail! Je wordt de foto in gezogen! Hier zie je een groepje mensen bij elkaar, daar staat een zonderling apart, verderop weer wat interactie tussen mensen. En alles haarscherp, heel gedetailleerd. Alsof de foto uit heel veel losse foto’s bestaat, en toch een geheel vormt.
Dit is wat ‘deadpan’ fotografen doen: afstand nemen, het geheel als objectieve waarnemer laten zien, en de toeschouwer het beeld af laten tasten. Dit voorbeeld overtuigt je direct van de waarde van deze stroming.
Meer voorbeelden hangen er op de expositie Oil. De foto ‘Breezewood, Pennsylvania, 2008’ met een veelheid aan reclameuitingen en waarschuwingsborden. Magnifiek. Hoewel niet helemaal objectief, want door het gekozen standpunt drukt Burtinsky alle borden op elkaar waardoor ze nog drukker ogen dan ze waarschijnlijk zijn. Wel een foto waar je heel lang naar kunt blijven kijken en waar je steeds nieuwe dingen in ontdekt.
Een banaal plaatje als je het op klein formaat zoals hieronder ziet maar een knaller als je er tijdens de expositie mee geconfronteerd wordt.

Een van zijn foto’s van LA heeft dat ook. Door het ongelooflijke detail zie je de stad zoals je die nog nooit hebt gezien. Een enorme vlakte aan kleine, lage huizen, doorsneden door strakke wegen. En aan de horizon een verdwaald groepje wolkenkrabbers en het bordje Hollywood in de heuvels.

De foto ‘Densified Oil Filters, Hamilton, Ontario’ is ook een overtuigend voorbeeld, ook al is het onderwerp totaal anders. Wat een indruk laat deze foto achter! Burtynsky maakt van een grote stapel in elkaar afgewerkte oliefilters een abstract schilderij met een prachtige dieptewerking en fraaie kleuren. En kom je dichtbij dan is iedere tekst op de samengeperste filters leesbaar. Prachtige kleur, mooi de nadruk op het midden van het beeld gelegd, en zowel op afstand als van heel dichtbij boeiend en overtuigend.

Ik vond op Internet een foto van Edward Burtinsky met een Linhof Technika, poserend naast een olietanker-in-slooptoestand in Bangladesh. Blijkbaar zijn die foto’s gemaakt met een 4 x 5 inch camera. Zij komen minder gedetailleerd over. Niet heel erg bij die reportage-achtige foto’s, maar bij andere opnamen gaat het storen dat er minder detail in zit. Blijkbaar gebruikte Burtynsky voor de eerst genoemde foto’s 8 x 10 inch.

De minder gedetailleerde opnamen gaan je dan ineens tegenvallen. Ik kan me zo een aantal foto’s voor de geest halen waar ik ook die enorme detailscherpte had willen zien. Bijvoorbeeld bij een complexe kruising van snelwegen. Ook een foto die heel veel andere opnamen in zich draagt. Maar door minder detailscherpte werkt het niet meer als je dichtbij komt. Je ziet korrel, geen strakke vormen.

De expositie van Burtynsky maakt duidelijk: als je het pad van de perfectie opgaat is ontzettend goed ineens niet meer goed genoeg. Gebruik je heel veel detail in je foto’s, dan gaat het storen als sommige foto’s minder detail tonen.
Dat is een verdrietige constatering als iemand zoveel moeite voor zijn foto’s doet als deze Canadese grootmeester.

Waarin ligt de grote waarde van zijn werk? In de moeite die hij doet om unieke aansprekende beelden te maken. Die op zichzelf staan en overtuigen, maar in een serie gevoegd een breed verhaal vertellen. Zoals in het geval van Oil de winning, de beschadiging van het landschap, het gebruik, de invloed op de infrastructuur en uiteindelijk het afdanken van voertuigen die fossiele brandstoffen verbruiken.

Het is een verhaal dat verteld wordt middels esthetiek. Vorm, compositie, kleur, structuren, formaat, kadrering. Minder middels inhoud, vertelling, dubbele betekenissen.
Burtynsky is een fotograaf die zijn metier beheerst. Die kiest voor verstilde overzicht biedende foto’s, en daar ver voor gaat. Ver in verschillende betekenissen: hij gaat ver in de moeite die hij steekt om ergens binnen te komen, hij gaat ver in de zin van afstanden overbruggen, en hij gaat ver in het zoeken van standpunten van waaruit zijn beelden het beste in beeld gebracht kunnen worden.