Al vijftien jaar geleden werd ik geconfronteerd met foto’s van Bertien van Manen; ik denk in het toenmalige fotoblad Foto. Ik vond het toen erg slordig gemaakt, vooral de gebrekkige techniek vond ik storend.
In de loop van de jaren ben ik de aanpak van deze fotografe meer gaan waarderen. Bertien van Manen weet op haar reizen goed contact te leggen met mensen. Die enorme kracht brengt haar in bijzondere, vaak ook intieme situaties. De tentoonstelling “Let’s sit down before we go” in Foam in Amsterdam was een goede gelegenheid om nog eens vast te stellen hoe ik haar werk beoordeel.
De tentoonstelling biedt ruim 60 foto’s van haar reizen tussen 1991 en 2009 naar een aantal Russische republieken. Samen met de Engelse fotograaf Stephen Gill maakte ze een nieuwe selectie uit haar 15.000 negatieven uit die periode. Daarbij werden ook foto’s gekozen die ze zelf al had verworpen omdat ze hopeloos overbelicht of erg onscherp waren. Bij sommige beelden werd die overbelichting of onscherpte ook nog eens doelbewust versterkt. Ik denk dat dit geen goed advies was.
Ik vind het nog steeds ongelooflijk knap hoe zij in contact weet te komen met de Russen. Zij komt in situaties die voor bijna iedereen onbereikbaar zijn. Soms levert dat juweeltjes op, maar veel te vaak sterven de beelden in slechte techniek. Dat is ongelooflijk jammer. Een ongedwongen gebruik van de camera past heel goed bij haar benadering, perfecte kadrering of uitlichting is niet nodig, maar de techniek is nu wel echt onder de maat.
Vergelijk het met vier beelden van Annie Leibovitz die in een andere – gelijktijdige – tentoonstelling in Foam te zien zijn. Zij portretteerde vier oudere dames in een appartementengebouw bij Times Square in New York. Ook indringende portretten. Ook zij weet in intieme situaties door te dringen. Maar wat helpt de beheersing van de techniek hier mee om het beeld te absorberen.
Conclusie: mijn mening over het werk van Bertien van Manen is niet veranderd. Geweldige aanpak, groot doorzettingsvermogen, interessant thema, maar slordig uitgewerkt. Voor een volgende reis toch maar eens voor de techniek gaan zitten.