De beelden uit “Two of Us” komen uit de nalatenschap van een straatfotograaf uit San Francisco. De (vaak toevallige) overeenkomsten in de beelden komen in het boek tot leven.
Elisabeth Tonnard studeerde en doceerde literatuurwetenschappen in Nijmegen en volgde een master studie bij Visual Studies Workshop in het Amerikaanse Rochester. Ze maakt boeken waarin ze beeld en literaire tekst (her)gebruikt. Ze verandert, haalt weg, voegt toe, combineert en interpreteert totdat er geheel eigen werk ontstaat dat van een intelligente speelsheid getuigt. Begrippen als appropriation (toeëigening van beeld van anderen) en vernacular photography (gebruik van alledaagse foto’s) spelen hierin een rol. Haar werk is te zien op haar website, waar het meeste werk ook te koop is.
“Ik gebruik beeld dat ik vind en beeld dat ik maak eigenlijk op dezelfde manier. Je zou kunnen zeggen dat ik het allebei gebruik alsof ik het gevonden heb, of alsof het een archief is. Ik kan niet zeggen dat ik fasen heb dat ik alleen maar zelfgemaakt beeld wil gebruiken of alleen gevonden beeld”.
“…ik had het werk wel vernietigd maar er ook weer iets nieuws uit gemaakt…”
Haar eerste boek “Let us go then, you and I” maakte ze in de tijd dat ze literatuurwetenschappen doceerde in Nijmegen. Ze nam een gedicht van de Engelse dichter T.S. Eliot en maakte daarvan meerdere variaties door steeds andere stukken met de correctievloeistof Tipp-ex weg te halen.
“Ik wilde dat de tekst van Eliot iets anders zei dan dat er stond. Daar moesten wat lettergrepen uit weg. Ik heb de tekst met Tipp-ex gecorrigeerd zodat het zei wat ík wilde zeggen. Het was ook nog een hele mooie manier om af te rekenen met de opvatting bij de faculteit literatuurwetenschappen dat je eerbiedwaardig met teksten om moet gaan. Ik had het werk wel vernietigd maar er ook weer iets nieuws uit gemaakt”.
Elisabeth Tonnard heeft veel ideeën. Daarover zegt zij: “Een idee op zich vind ik niet zo heel interessant. Het moet meer zijn dan een idee. Het resultaat moet iets betekenen voor mij en hopelijk degene die het ziet. Ik heb een lijst van twintig pagina’s met ideeën waar ik aan kan werken. Daar staan wel goede ideeën op maar ik moet eerst uittesten of het werkt. Als je ergens mee aan de gang gaat dan veranderen de dingen ontzettend. Juist door het werken zelf”.
Sommige projecten ontstaan ook pas uit het werken met ruw materiaal. Tonnard studeerde twee jaar bij Visual Studies Workshop in het Amerikaanse Rochester. Het instituut had zo’n anderhalf miljoen negatieven gedoneerd gekregen van een commercieel straatfotobedrijf uit San Francisco die op grote rollen zaten. Bij het verwerken kwamen de boekideeën uit het materiaal bovendrijven voor haar boekprojecten “Two of Us” en “In this Dark Wood”.
Upon the journey of our life midway
I came unto myself in a dark wood,
For the straight path I had gone astray.
In “In this dark wood” combineert Elisabeth Tonnard foto’s van een straatfotograaf uit San Francisco met de beginzin uit Dante’s Inferno uit legio vertalingen van dit klassieke meesterwerk. Daarmee benadrukt ze de grote overeenkomsten en kleine verschillen en stelt daarmee vragen over individualiteit.
“Je moet de negatieven eerst digitaliseren om ze te kunnen zien. Toen ik er mee werkte hadden we twaalf rollen met 18.000 negatieven gedigitaliseerd. Toen ik naar al die beelden aan het kijken was ontsteeg aan dat materiaal een patroon: op veel foto’s stonden dubbelgangers: mensen die op elkaar leken door uiterlijk, houding of kleding. Dat was echt zo’n boodschap van het archief zelf”.
“Op diezelfde dag kreeg ik ook het idee voor “In this Dark Wood”. Er was één rol bij die ‘s nachts was geschoten en daar vond ik juist dat er veel meer mensen alléén liepen en op een bepaalde manier keken”.
“In diezelfde tijd wilde ik een exemplaar van Dante’s Inferno kopen en dan kom je erachter hoeveel vertalingen er zijn. Op een of andere manier kwam dat samen met die beelden van mensen die daar op dezelfde manier alléén liepen. Als die allemaal die tekst zouden denken of zeggen van de eerste regels uit Dante’s Inferno…”.
Parallellen
Tonnard speelt heel erg met begrippen, zoals met de dubbelgangers die erg op elkaar lijken en de vertalingen die uit dezelfde bron komen maar toch allemaal anders zijn. “Dat is inderdaad de parallel. De mensen zijn zowel verschillend als gelijk aan elkaar en die vertalingen ook, het verschilt soms maar één woord van vertaling tot vertaling, terwijl mensen juist denken heel uniek te zijn”.
“Ik wil de onderliggende boodschap die al in het materiaal zit laten zien. Die anders misschien gemist wordt maar die volgens mij al in het materiaal verborgen zit”
Het opnieuw gebruiken van beeld en tekst die door anderen zijn gemaakt vindt Elisabeth Tonnard geen probleem. “Je moet het zien als de woorden die wij gebruiken in ons gesprek, die zijn ook niet nieuw, anders konden we elkaar helemaal niet verstaan. Dus je gebruikt steeds fragmenten van wat een ander al verzonnen heeft, van wat al bestaat. Maar in een nieuwe volgorde zeg maar”.
Door combinatie van tekst en beelden ontstaat een betekenis die de oorspronkelijke maker misschien nooit gezien heeft.
“Het is niet profijt trekken van werk van een ander maar juist de onderliggende boodschap die er al in zit laten zien. Die anders misschien gemist wordt maar die volgens mij al in het materiaal verborgen zit”.
Door de combinatie van beelden ontstaat een betekenis die de oorspronkelijke maker misschien nooit gezien heeft? “Dat is het wel ja. In die tekst van Eliot zaten al die andere gedichten al . Alleen konden we die nog niet lezen omdat er nog veel teveel woorden stonden”.