Meteen bij binnenkomst al die ambivalentie: die foto van de Klausenpass, een vakantiefoto met als enige bijzonderheid de groepering van personen in het landschap. Daarnaast een witte streep in donker water uit Bangkok. Op internet en op de poster van de tentoonstelling lijkt deze weerspiegeling een vrij gewoon plaatje, maar sta je voor deze immense afbeelding dan zie je abstracte structuren, een slipper in het water, een tijdschrift, een dode vogel. Steeds meer komt er naar voren uit het zwarte water. En het water is niet egaal zwart, maar is mooi gemêleerd in zwart en bruinachtig donkergrijs. Oh, daar drijft nog een waterhyacinth, en wat is dat daar helemaal bovenaan…. je zou een trapje willen om de bovenkant van de foto goed te kunnen bestuderen.

Klausenpass

Bangkok II

In Museum Kunstpalast in Düsseldorf wordt tot 13 januari 2013 een overzichtstentoonstelling gehouden van Andreas Gursky. Een aantal erg bekende werken van hem is er te zien, naast nieuw werk. Meestal in superformaten, tot ruim drie meter hoog.
De Chicago Board of Trade is een van de klassiekers; veel indrukwekkender dan ik had verwacht. Wat een mensenmassa en wat een veelheid aan taferelen zijn in deze foto geperst. Het moet wel gemonteerd zijn uit meerdere beelden zo druk is het in deze foto, wel heel knap! Bij de aanblik van de scène op de handelsvloer vraag je je af of het wel goed kan gaan als de wereldhandel zó georganiseerd is.

Op de expositie is de ontwikkeling die Gursky heeft doorgemaakt goed te zien. De enorme detailrijkdom in het latere werk is verbluffend. De vluchtborden op de luchthaven van Frankfurt zijn zo gestoken scherp als je ze zelf nooit kunt waarnemen. Wat een verschil als je het vergelijkt met de foto van het fornuis met de brandende gaspitten uit 1980. Maar ook in de onderwerpkeuze en fotografische orthodoxie is een ontwikkeling te zien, In het begin van zijn loopbaan maakt hij streng gefotografeerde registraties met het kenmerkende neutrale standpunt en neutrale licht, later past hij veel digitale bewerking toe om tot een eindresultaat te komen.

Niet ieder beeld op deze tentoonstelling spreekt mij aan. Er is bijvoorbeeld een zeer gedetailleerde afbeelding van een berghelling met wielrenners, volgers, en toeschouwers in de Tour de France en die simpel aandoet. De aspergestekers (Beelitz, 2007) zijn dan weer geraffineerd. Je denkt in eerste instantie een soort luxaflex te zien, maar dan herken je ineens dat je naar recht van boven gefotografeerde aspergestekers kijkt.
Is de duurste foto ooit (Rhein II) het geld waard? Ook dat kun je hier beoordelen. De foto is in een klein formaat te zien maar het kost niet veel moeite om je die op groot formaat voor te stellen. Nee, het blijft saaiheid in horizontale groene en grijze lagen. Net als de foto met de veelbelovende titel Prada die een lege vitrine toont.

De Bangkok serie overtreft voor mij persoonlijk al het andere werk. De schakeringen in het zwart, wat zijn ze mooi. Ze geven de beelden een fluwelige gloed. Wat een beeldrijkdom heeft een foto als Bangkok II, dat zijn 100 goede foto’s in één beeld: prachtige artdeco-lijnen, groteske figuren en vreemde vormen, afgewisseld met realistisch afval, met het water als bindende factor. Gursky heeft (soms) nadrukkelijk met de grootte van voorwerpen gespeeld: een autoband is bijna even groot als een colafles. Het zet je op het denkspoor naar wat echt en wat gemanipuleerd is.

Dat brengt ons weer bij de ambivalentie in het werk van Gursky. Soms streng realistisch en saai, soms realistisch en overtuigend, soms poëtisch. Altijd met een goede beheersing van techniek. En als hij op zijn best is, zoals bij de Bangkok-serie, dan werkt het supergrote formaat enorm goed en laat het je dingen ontdekken die op een kleiner formaat niet te zien zijn.
Op naar Düsseldorf dus voor het echte werk.