Ernest Brooks, de eerste officiële Britse oorlogsfotograaf aan het westelijk front, maakte deze foto van paarden die sleeën voorttrekken door de modder. De sleeën werden gebruikt om gewonden af te voeren.
Naar aanleiding van de serie van NTR en VPRO “1914-1918. Dagboeken van de Eerste Wereldoorlog” heb ik eens rondgespeurd naar de fotografische verslaglegging. In de serie viel mij op dat er zoveel en zo goed beeld van de oorlog bestaat, uit talloze invalshoeken. Met propaganda, persoonlijke ervaringen, enorm leed, registraties, aanklachten, kleine bijzonderheden. De verhalen die verteld en geïllustreerd worden zijn talloos.
WO 1 is een keerpunt op veel vlakken. Nooit werden zoveel mensen in een oorlog gedood. De technologische ontwikkelingen werden versneld. De wereldorde werd opnieuw vastgesteld. Ook de verslaglegging verandert, en dan met name de rol van het beeld daarin. Op de site van het Clinton Institute for American Studies staat een helder artikel over deze ontwikkelingen.
Ernest Brooks had de opdracht zoveel mogelijk foto’s van zoveel mogelijk onderwerpen te maken. Hoewel hij wel regisseerde stelde Brooks, die waarheidsgetrouw wilde werken, dat hij nooit foto’s in scène heeft gezet.
In de eerste jaren zien de legerleiders weinig in het toelaten van fotografen op het slagveld. Daaraan droeg bij dat kranten die foto’s publiceerden volks zijn, de elite houdt het bij tekstuele verslagen.
Gaandeweg verandert dit. Men ziet het belang van gecontroleerde beeldverslaggeving om het beeld van de oorlog in eigen land te kunnen sturen. Dat leidde tot de benoeming in 1916 van de eerste officiële oorlogsfotograaf. Het was de van de Daily Mirror afkomstige Ernest Brooks die 4.400 beelden afleverde en daarmee 10 % van de officiële beeldproductie voor het Britse leger op zich zou nemen (zie meer over zijn opmerkelijke levensgeschiedenis op Wikipedia.
Van Brooks wordt gezegd dat hij nogal formeel en traditioneel fotografeerde. Foto’s zijn onder andere te zien bij de National Library of Schotland waar de collectie van veldmaarschalk Haig is opgeslagen. Hij zou zijn onderwerpen anders benaderen dan de officiële Australische oorlogsfotograaf Frank Hurley die vanwege zijn grensverleggende aanpak de bijnaam “the mad photographer” kreeg.
Een ongedwongen foto door kapitein Harry Colver. Opvallend is de nonchalante kleding van de soldaten.
De democratisering van fotografie heeft enorm aan de beeldrijkdom van die periode bijgedragen. Soldaten namen zonder toestemming (in 1915 werd het meenemen van een camera door soldaten en officieren door de Britse legerleiding officieel verboden) hun eigen camera mee naar het front. De zeer compacte Kodak Vest Pocket was populair. De huidige discussie over soldaten die met smart phones fotograferen was er honderd jaar geleden dus ook al.
Dit fenomeen maakt dat naast de officiële fotografie er ook veel persoonlijke verslagen van WO 1 zijn, waardoor een bijzonder rijk archief ontstaan is.
Zelfs nu nog worden af en toe onontwikkelde films met beeld uit die tijd gevonden. In 2011 bijvoorbeeld doken foto’s op die de destijds 16-jarige Duitse soldaat Walter Kleinfeldt maakte met zijn Zeiss Contessa camera.
De foto’s die de Britse kapitein Harry Colver maakte werden bijna vernietigd. Een historicus kwam ze op het spoor en zorgde ervoor dat ze via de BBC wereldkundig werden gemaakt. De beelden van Colver, die in 1915 stierf tijdens een gasaanval bij Ieper, geven een kijk van binnenuit in het leven van de frontsoldaten.
De Duitse evenknie van Colver was Walter Koessler, een Duitse officier die 1.000 foto’s naliet in een perfect geconserveerd album.
Mijn eigen Kodak Vest Pocket. Deze heeft een klepje aan de achterkant en een metalen stift, waarmee je gegevens in de film kunt krassen tussen twee negatieven in.
De professionals aan het front zoals werkten met relatief grote camera’s die vaak gevuld werden met glasplaten en later filmmagazijnen hadden. De Graflex Speed Graphic is een voorbeeld hiervan, de voorloper van de camera die de fotojournalistiek van de dertiger, veertiger en vijftiger jaren zou domineren.
Maar er waren ook stereocamera’s, camera’s om luchtfoto’s te maken, camera’s aan luchtballonnen, met camera’s uitgeruste postduiven, panoramacamera’s. Er werden ook al kleurenfoto’s gemaakt, toen nog een Franse specialiteit.
Een paar voorbeelden van camera’s uit die tijd vind je op dit forum. De militairen maakten veel gebruik van de compacte Kodak pocket vest camera. Toevallig heb ik er zelf een in de kast staan…
Wil je foto’s zien van WO I kijk dan bijvoorbeeld hier:
World War Color Photos
Photos of the Great War
The Heritage of the Great War
Of ga op zoek naar het standaardwerk First World War Photographers van Jane Carmichael.
De 16-jarige Walter Kleinfeldt maakte deze foto aan het front, waar alle hoop op een toekomst verdwenen lijkt.
Speelse opname van de Duitse officier Walter Koessler. Hij liet een goed geconserveerd album met foto’s en negatieven na.