Op de een na laatste dag bezocht ik de overzichtstentoonstelling van Ruud van Empel in het Groninger Museum. Ik was verbluft. Overweldigend werk dat je pakt door helderheid, frisheid, levendige kleur maar vooral door een bijzondere verbeelding van een denkbeeldige werkelijkheid.

Ruud van Empel suggereert realisme en gaat ook uit van een realistisch medium, maar maakt volkomen bedachte kunstmatige beelden. “Photoworks 1995-2010” heet de tentoonstelling en daarmee wordt hij gepresenteerd als fotograaf, maar zijn werkwijze is die van een schilder die geen verf maar pixels als grondstof gebruikt. Fotografen kiezen of bedenken een decor en plaatsen het onderwerp daarin, Van Empel bouwt zijn decor laag voor laag direct op het canvas van zijn beeldbewerkingsprogramma.

Ruud van Empel begon zijn carriere met collages maar de werken in “Photoworks 1995-2010” zijn geen collages meer. De onderdelen die hij gebruikt zijn in het werk niet meer herkenbaar. Hij creëert bijvoorbeeld gezichten uit tientallen onderdelen die hij haalt uit meerdere door hem gefotografeerde gezichten.
Van Empel beheerst de fotobewerking tot in de puntjes, zo goed dat het vanzelfsprekend en dus irrelevant is geworden. Hij is geen Photoshopper; iedere verwijzing naar Photoshop gaat voorbij aan de kern: Van Empel is een scheppend kunstenaar die gewoonweg de technieken beheerst die hij nodig heeft.
Soms is dat fotografisch (gebruik van onscherpe objecten in de voorgrond) maar soms ook niet. Dan verandert hij verhoudingen zodat ze fotorealistisch gezien niet meer kloppen.

Zijn onderwerp is – meestal – een paradijselijke fantasiewereld, een vriendelijke variant van de tropen, waarin onschuldige kinderen figureren. Deze kinderen staan er doorgaans stijf poserend op en dat geeft een mooi contrast met de drukke achtergrond waartegen ze geplaatst zijn. Dat stijf poseren komt van officiële familiefoto’s zoals die in Van Empels jeugd werden gemaakt. Het werk waarin hij zichzelf als klein jongetje afbeeldt is er een mooi voorbeeld van.
Verwijzing naar zijn eigen jeugd zie je ook in de tableaus met alledaagse voorwerpen uit zijn ouderlijk huis. Zijn aanpak lijkt op die van fijnschilders.

Het ziet er betoverend uit en de museale presentatie van zijn vaak metersgrote werken (afgedrukt op het contrastrijke Cibachrome en achter acrylglas dat zorgt voor brille) doet recht aan zijn onderwerpen. De sprankelende uitvoering geeft het werk ook altijd een zekere vrolijkheid.

Sta je voor zo’n werk dan overrompelt het. En na een tijdje ga je de enorme detailrijkdom zien, de verrassingen die Van Empel in zijn beelden legt. Een rupsje, een kever, een schaatsenrijder; diertjes die verwijzen naar 17e eeuwse vanitas schilderijen. Die details zijn geraffineerd geplaatst en zorgen ervoor dat je lang blijft kijken. Hij stapelt verrassing op verrassing. Ruud van Empel legt in zijn werk geen boodschap, het is vooral een geïdealiseerde wondere wereld van (de) jeugd die hij laat zien.