“Dit is mejuffrouw Keller, de plaatselijke verpleegster. Zij toonde uitzonderlijke moed en vastberadenheid om haar dorpsgenoten te helpen. Ze ging van kelder naar kelder, zwaaiend met een geïmproviseerde witte vlag, om kleding en andere zaken te verzamelen. Ze kreeg snel te maken met gebrek aan medicijnen” (bijschrift bij dit fotootje in een permanente expositie in de kazemat van Hatten).

In het Franse plaatsje Hatten is een bescheiden tentoonstelling te zien over de Maginot-linie, de Duitse bezetting in WO II en de bevrijding door Amerikaanse troepen. De tentoonstelling bevat onder andere kleine foto’s die het dorpsleven laten zien in deze benauwde tijd. Deze foto sprong er voor mij uit.

De foto is gemaakt in januari 1945 en toont een mevrouw met een deken in haar armen. Of er iets in verborgen zit laat zich raden; ze draagt het pak alsof er een klein kind in gewikkeld is. Het is koud, er ligt sneeuw. De vrouw heeft haar hoofd goed ingepakt. Haar handen zijn vies, de wijsvinger aan haar linker hand zit in het verband; ze draagt een trouwring.
De wagen links (achterkant van een vrachtwagen, of een boerenkar?) met de mensen die er in vervoerd worden wekt associaties op. Vooral met deportatie. Het zijn oude mensen die in de wagen zitten, dat is nog net herkenbaar. Dat contrastreert met de suggestie dat juffrouw Keller een kind in de deken gewikkeld heeft.
Een vrouw met een meisje kijken toe; net als de jongen, die schijnbaar grote schoenen aan heeft voor zijn leeftijd.
Het is niet duidelijk wat zich hier precies afspeelt. Wel dat de fotograaf een perfecte compositie heeft gemaakt. Gezien de amateurkwaliteit zou het toeval kunnen zijn, maar een aantal elementen is hier heel mooi gerangschikt. Juffrouw Keller is prominent in beeld, aan de onderzijde aangesneden; dat maakt haar onbetwist tot hoofdonderwerp. De toeschouwers rechts staan mooi los van elkaar en de verschillende afstanden tot de verpleegster zorgen voor diepte en beeldhiërarchie.
De mensen in de kar laten vooral zien dat er een uitzonderlijke situatie aan de hand is; dit is geen normale manier van transport. Ze kijken op de zuster neer, waardoor zij kwetsbaarder lijkt. Het verband om haar vinger onderstreept die kwetsbaarheid ook. Zo zijn er meerdere elementen in het beeld die op elkaar aansluiten. Het maakt het kijken naar dit fotootje interessant. Het houdt je aandacht heel lang vast.

Wat er precies gebeurt is niet duidelijk, de tragiek is onbestemd. Is er acuut gevaar op het moment dat de foto genomen werd? Misschien valt het mee, als je heel goed kijkt zie je op de achtergrond heel wazig het rode kruis op een ambulance……